-Moshe Ilan

Leveticus 25;3 "I lovah kum ruk chhung chu thil i ching ang a, I grep huan chu kum ruk chhung i sat no ang a, a hawngte i seng ang a, a kum sarih kum erawh chu ram chawlh derna, Lalpa hminga chawlhna a ni ang a, i lovah buhbal I ching tur a ni lo va, I grep huan I sat no tur a ni hek lo….."

Juda te chuan Torah a thupek angin kum sarih bi chhiarin a kum sarihna ram chawlh kum chu huan lo ram neihna laka chawlh derna kum atan an nei thin a, he kum chuankai hmaa lo inpuahchah lawkna tur atana hriat hmasak ngai zual deuh deuhte chungchang kan tarlang dawn a ni.

Orla chhiar dan chungchang ah hian kum 1 chhunga ni 30 chu kum 1 pumhlum anga ngaih ani a, hei hi Thing (Ilanot) chungchang bik ah hian ngaihtuah leh hriat chian a ngai hle a, achhan chu, Thingkung ah hian a thing kung kum chhiar dan leh a rah kum chhiar dan hi a in ang lo a, thingkung kum thar ni chu Tishri ni 1 a ni a, a rah kum thar ni chu Shvat ni 15 (Tu Bishvat) a ni.

Thing kung rah ei chi ah chuan Orla kum chhiar a ngai a, chu chu a rah te chu phun emaw chin emaw atanga kum 3 chhung rah te chu ei thiang ani lo va, a kum 4na rah chu 'Neta Revai' tih ani a, hei hi 'Pidion' ti a sum a tlan angai a, chumi hnu ah chauh chuan a ei theih a ni.

Khi tiang teh nuai anih avang khian thing rah ei chi ang te chu kan phun leh chin ni chu kan hriat chian angai hle a ni. Amaherawhchu, tun tumah chuan Shmita kum dawna phun leh chin chungchang thu kan zir bik dawn a ni.

A tira kan sawi ang khian kum 1 a ni 30 chu kum 1 pumhlum anga chhiar alo ni ta a, chumi awmzia chu, Tishri ni 1 (Rosh Hashana) thlen hma ni 30 chhung Elul thla pumhlum chu kum 1 anga chhiar ani tihna ani a, mahse, chumi kum 1 tawi pumhlum chhiar thei tur chuan kan thing phun chuan lei ah zung a kaih ngheh hun atang chauhin chhiar thiang a ni a, thing lam chi ah chuan leia zung a kaih ngheh hun chhung chu kar 2 chhung (ni 14) anga ngaih a ni a, chumi awmzia chu, kan thing phun chu Elul thla hma ni 15 (Av ni 15 – Tu Beav) ni chuan thing chu kan phun hman anih chuan Av thla chhung a kan phun atanga chhiar a ni 14 chhung leh Elul thla pumhlum ni 30 chhung nen chuan avaiin ni 45 thing kan phun tirh atang chuan kan lo nei ta tihna ani a, chu chu Orla kum chhiar nan kum 1 pumhlum kan nei ta tihna a ni, tichuan a kum 2 na chu Rosh Hashana (Tishri ni 1) atanga a kum leh Rosh Hashana thleng chuan kum 1 pangai pumhlum zelin kum 3 thleng kan chhiar tawh ang a, a kum thumna Rosh Hashana atang chuan a thing kha ni lovin a Rah kha kan bitum tawh tur anih avangin a rah kum thar ni (Tu Bishvat) kan nghak thleng leh ang a, tichuan kan Orla kum chhiar chu kan chhiar pumhlum tawh dawn chauh a ni (hemi hnu hian Pidion Neta Revai tih angaih kha).

(Sawi tel loh theih loh chu, thing phun nan hian Av thla ni 15 hnu lama phun leh chin te chu Rosh Hashana atanga Rosh Hashana leh thleng chuan kum 1 chhiar chauh ani ang a, chumi awmzia chu a kum 1na chu a sei deuh dawn tihna anih chu.)

Tichuan, Shmita dawn kum 6 na ah chuan Av ni 15 thleng chuan thing rah ei chi ang chu kan la phun thiang a, Rosh Hashana ni ah chiah kum 1 pumhlum ang (Orla chhiar kum 1na) kan chhiar thei a, Shmita kum chu Rosh Hashana (Tishri ni 1) ah lut dawn chauh mahse, a kum 6 na Av ni 16 atanga Tishri ni 1 thleng chuan thing kan phun anih chuan Orla kum khatna chu Shmita kum chu anih dawn miau avangin 'Marit Ain' avangin Shmita kuma thing leh thlai chin leh phun thiang lo an nih ang khan a huam fel tawh a ni. Chuvangin Tu beav (Av ni 15) atang khan thing phun thiang ani tawh lo a ni.

Amaherawhchu, Thing sen chu Pot mawng pawp a lo tiak sa, leia hun anih chuan, ni 30 chuang lo awm tawh anih chuan ama lei ah khan zung a kaih ngheh tawh avangin a lei chawp chuan Rosh Hashana dawn ni thleng pawhin leiah ama lei nen chuan phun thiang ani a, tichuan Shmita kum 6na chu a Orla kum 1 na anga chhiar theih ani a ni.

Thingkung mawi chi (a rah ei chi ni lo, Orla chhiar ngai lo) emaw, pangpar emaw, thlai lam chi emaw te chu, Shviit (Shmita kum 7na) dawn ni thleng (Erev Rosh Hashana) chuan leiah phun theih ani na a, chutiang chu a halakha ni mahse, a duh fir (Makhmirim) te ngaihdanin Shmita kum luh hma chuan leiah zung an kaih nghet hman tur tih ani a, chumi awmzia chu, Thing emaw, thlai emaw, pangpar emaw te chu an tiak tawh anih chuan leia phun nan Elul thla ni 15 thleng chuan ala phun theih a ni. (ni 14 chhung zung an kaih nan a duh a ni). A chi ang chi chu tuh to nan ni 3 chhung Rosh Hashana hmain hun a duh a ni. Tin, A to sa tawh ang chu pot emaw a a tona lei chawpa phun tur an nih chuan Rosh Hashana dawn ni thleng pawhin ala phun theih a ni. Tin, Gras (Deshe) kan phah duh anih chuan Shmita kum luh hma kum chanve a lo phah fel lawk sa diam tur a ni.

Shmita kum ah hian kan huan thlai leh pangpar te chu an than duanna tur ni lovin an thih lohna tur khawp chauhin tui kan pe thiang a, leitha ang chi erawh chu kan pe thiang lo a ni, chuvangin Shmita luh dawn hnai ah kan huan pal te emaw, kan huan te chu uluk takin sam fai leh zar thlak ngai ang zawng zawng chu lo tih lawk a, lo buatsaih lawk a tha hle a ni.

Tʜᴜ ʙᴇʟʜ﹕

Parshat Behar (Lev 25;1) "Tin, Lalpan Sinai tlangah Moshea a bia a…" tiin a in hawng a, Bekhukotai Chang tawpna (Lev 27;34) "Heng hi Sinai tlanga Israela thlahte tana Lalpan Moshea a pek, thupekte chu a ni." tiin a inkhar leh kher a ni, Pthian chuan Moshea hnenah Sinai tlangah Torah chu a pe a, hetah hian thupek zawng zawng te chu a pe vek a ni, mahse, bung leh chang danga a biakna ah chun a pekna hmun hming Sinai tlang hi a sawi tel ngai kher lo a, engvangin nge hemi Parshiot ah hian a sawi tel bik kher ni ta ang le.

Hemi Parshiot pahnih te ah hian khing a chunga kan sawi tak Shmita ram chawlh kum te, Yovel kum 50 naa ram a neitu hnenah kir leh vek tur chungchang te a sawi a ni.

Sinai tlang chu Pthian leh ami Israel te inkara thu thlung nemnghehna hmun a ni a, chu thuthlung chu kan pu Avrahama te Itskhaka te, Yakova te hnenah khan Pthian in a lo thlun sak tawh a, chu chu Genesis bung 15 na ah khan chiang takin kan hmu ang a, a tawp kharna ah khan "He ram hi, Aigupta lui atanga lui lian pui (Euphrates lui) thlengin I thlahte ka pe tawh;…. tiin, Avrama hnenah chuan thu a thlung ta a." tih kan hmu a ni.

Heta a thu thlunna ah hian a laimu ber chu ram a pek tur hmun hi a ni a, chu a pek tur mite chu hemi bung chang tir lamah hian Avrahama thlate (Israel te) ngei chu an ni tih kan hmu thei bawk a ni,.

Tichuan, hnam anga sawi tham leh a hnam thlan anga min lawmluhna hmun atan Sinai tlang chu thlangin hetah hian chutiang ang thuthlung chu min lo pe ta a, chuvangin Mitsvot (Thupek) dang ho te pawh he hmunah hian pek vek ni tho mahse, Sinai tlang hming hi thupek dang a sawi hunah chuan a sawi lang kher ngai lem lo va, mahse, he hmun Sinai tlang hian Thuthlung Symbol a ken tel tlat avang chuan thu thlung meuha a lo tiam ram kan neih ngheh theihna tur leh chu a thuthlung chu kan tihpuitlin nan chuan khing Shmita mitsvot te khi Israel ram chauh ah hian tih theih ani ta a, chuvangin Khing thuthlunna nena inkaihhnawih tlat thupek ho te khi Torah ah ziah lan anih dawn hunah Sinai tlang a a pek tih kherin a lo thai lang ta a ni.

Chuvangin Shmita kum (kum 7na ram chawlh kum) hi thupek naran ani lova, thuthlung nena inkaihhnawih tlat ani a, chu thuthlung (Brit) chu a pawimawhin he ram kan neih nghehna tur te, kan pu te hnena a thu lo thlunte ti puitlinga a tak ngeia chantir thei tu chu tu dang ni lovin keimahni theuh te hi kan lo ni ta a, he rama citizen neia kan chen ve mai hi ram tiama chanvo kan neihve na ani zo ta lova, a rau ang zawng te, a tisa ang zawng te, a thupek ang zawng te, a Torah ang zawng te a, kan pu te hnena thu thlung meuhva a lo tiam ram kan luah ve na tur chuan mitin te hi Pthian thuthlung chahbi kawltu theuh kan ni tihna ani a, chu chahbi chuan a thuthlung fate kan nihna kawngkhar kan hawn a kan luh ve theihna kawng chu dik taka Shmita dan kan zawm famkim hi alo nita tihna anih chu.